In het kader van mijn eerstejaarsopdracht voor de opleiding tot (meester) herborist aan Kruidencentrum De Sprenk, gericht op de module Biologie, bespreek ik mijn woonomgeving in het dorpje Aalden in Drenthe, Oud Aalden om precies te zijn. Deze streek, met een bewoningsgeschiedenis die teruggaat tot de tijd van nomadische rendierjagers zo’n 120.000 jaar geleden, biedt een fascinerende kijk op de evolutie van onze relatie met de natuurlijke omgeving.
Jaar: 1 (2023-2024)
Opdracht: Biologie jaar 1
Door: Kim Voets, leerling herborist
Docent: Clara Wilkens
Leefomgeving: Aalden, Drenthe
AALDEN
Aalden, een knus dorpje in de Nederlandse provincie Drenthe, is geworteld in een rijk geologisch en historisch landschap. Het gebied is typerend voor de invloed van de ijstijden op het Nederlandse landschap, met een geologie die teruggaat tot het Pleistoceen.
OUD AALDEN
Oud Aalden is het historisch dorpsdeel van het grotere Aalden in Drenthe, bekend om zijn goed bewaarde Saksische boerderijen en traditionele architectuur. Het heeft de status van beschermd dorpsgezicht, waardoor het zijn authentieke charme behoudt. Oud Aalden, biedt een kijkje in het landelijke Nederlandse leven van vroeger, omringd door natuur en nabijgelegen hunebedden
Bodemsoorten Nederland. Foto: De Cruydhoeck. Het rode cirkeltje = Aalden
Oud Aalden ’t Hoes van Hol-An
GEOLOGIE
De geologie van heel Drenthe, inclusief het gebied rond Aalden, is voornamelijk gevormd tijdens de ijstijden, met een cruciale fase tijdens het Saalien, ongeveer 150.000 jaar geleden. Gedurende deze periode stroomde een smalle baan ijs vanuit Scandinavië over Oost-Drenthe naar het zuidoosten, waarbij een laag keileem en zwerfstenen uit Zuid-Zweden achterbleef. Deze geologische activiteit resulteerde in de vorming van het Hondsrugsysteem, een reeks zand- en keileemruggen die zich uitstrekken door de provincie. Deze ruggen omvatten twee hoofdruggen, een oostelijke met plaatsen als Exloo, Valthe en Emmerschans, en een westelijke met Borger, Odoorn, Emmen en Erica, met de Rolderrug van Peize tot Sleen als een uitloper van de Hondsrug.
Tegen het einde van het Saalien ontstonden door erosie van smeltwaterstromen beekdalen, die tijdens de laatste ijstijd, het Weichselien, grotendeels werden opgevuld met dekzand.
Na de ijstijden begon rond 12.000 v. Chr. met het Holoceen een warmere periode. Uitgaande van het hoogste punt van het Drents Plateau, bij Schoonloo, ontwikkelden zich in diverse richtingen beekdalen. Deze beekdalen werden deels opgevuld met veen en aan de randen van het Drents Plateau ontwikkelde zich hoogveen.
DE EERSTE BEWONERS
De regio rond Aalden, kent een rijke geschiedenis van bewoning die teruggaat tot de tijd van nomadische rendierjagers 120.000 jaar geleden. Deze jagers en verzamelaars maakten rond 10.000 v. Chr. plaats voor landbouwers, wat leidde tot de vorming van de eerste nederzettingen. De aanwezigheid van grote zwerfkeien na de ijstijden inspireerde de vroege bewoners om hunebedden te bouwen, voornamelijk op de Hondsrug en zijn flanken, als grafkamers voor het volk van de Trechterbekercultuur tussen 3500 en 3000 v.Chr. In Zuidenveld zijn bijzondere hunebedden bewaard gebleven, met als opvallende voorbeelden in Exloo, Odoorn, Valthe, Schoonoord, Sleen en vooral Emmen. Een van de beroemdste hunebedden is D49, ofwel de Papeloze Kerk bij Schoonoord.
Archeologische vondsten uit latere perioden, zoals het Hunnenkerkhof bij Oosterhesselen uit de Vroege IJzertijd, wijzen op een ononderbroken bewoning van de streek. Deze plek, met een rechthoekig grafveld en brandheuvels bovenop oudere graven, samen met een urnenveld bij Meppen, zijn nu beschermde archeologische monumenten. Ook de ontdekking van een nederzetting bij Noordbarge uit de Romeinse tijd bevestigt de lange geschiedenis van menselijke aanwezigheid in deze regio, die rijk is aan archeologische sporen vanaf de Steentijd tot aan de Romeinse tijd.
Aalden, temidden van deze rijke geologische en historische achtergrond, vertegenwoordigt niet alleen een charmante Drentse gemeenschap, maar ook een directe connectie met de prehistorische en geologische geschiedenis die de basis vormt van dit unieke landschap.
De bol es achter mijn huis in Oud Aalden
De bol es bij Oud Aalden is ontstaan door eeuwenlange landbouwpraktijken. Dit type landschapselement is typerend voor de esdorpenlandschappen in Drenthe en andere delen van Noord-Nederland. De oorsprong dateert van de ijzertijd en doorloop de middeleeuwen, waarin gemeenschappen hun akkers op een gezamenlijke veld, de es, bewerkten. De es werd jaar na jaar gebruikt voor de verbouw van gewassen, wat in deze periodes gangbaar was gezien de beperkte kennis van wisselbouw.
Een essentiële factor in de vorming van de bolle structuur is de toevoeging van plaggenmest. Boeren haalden plaggen uit de omliggende heidevelden en strooiden deze, vermengd met dierlijke mest uit de potstallen van de boerderijen, over hun akkers. Dit proces, over vele generaties herhaald, leidde tot een ophoping van voedzame aarde. Door de jarenlange ophoging met deze mestsoort ontwikkelde zich een bolvormig, verhoogd landschap. De centrale ligging van de es, vaak op hoger gelegen grond, zorgde bovendien voor een betere afwatering dan de omliggende gronden.
De techniek van het gebruik van plaggenmest speelde dus een cruciale rol bij het ontstaan en de ontwikkeling van de karakteristieke bolle es bij Oud Aalden. Dit historische landschapselement getuigt van de diepe verbinding tussen de mens en zijn natuurlijke omgeving, en hoe generaties lang aangepaste landbouwpraktijken het landschap kunnen vormgeven.
Bronnen:
Wikipedia
Landschapsgeschiedenis.nl
De Cruydhoeck
Vind je dit interessant? Ontdek meer
Over de heg 18: Op wandelreis in Japan: een helende ontmoeting, Japanse kruidenthee met recept
Reizen inspireert mij telkens weer. Nieuwe geuren, kleuren en smaken prikkelen...
Over de heg 14 Een voorjaarsinfusie
Jaar: 1 (2023-2024)Door: Kim Voets, leerling herboristOpdracht: Over de Heg,...
Over de heg 6: Helende kruidentheeën van Nepal
Tijdens mijn reizen geniet ik van nieuwe sensaties: geuren, kleuren, smaken,...
Over de heg 16: Bloedstollende Azoren
Ik reis vaak en geniet dan van nieuwe geuren, kleuren en smaken en ben ik...
Over de heg 15: Een reis-ehbo van een herborist voor Cuba
Ik reis vaak en geniet dan van nieuwe geuren, kleuren en smaken en ben ik...
Over de heg 12: Hoestsiroop maken van de grove den
Op de middag van onze studiedag bij Kruidencentrum De Sprenk hebben we samen...