SYMBOLIEK EN GESCHIEDENIS

Al  eeuwenlang wordt rozemarijn gebruikt in rituelen. In het oude Egypte was het een heilig kruid, dat men op de graven van farao’s legde ter bescherming tegen het kwade en voor gezondheid en vitaliteit. In de westerse traditie wordt het geassocieerd met trouw, herinnering en geheugen en liefde. In Shakespeare’s *Hamlet* zegt Ophelia:

There’s rosemary, that’s for remembrance. Pray you, love you, remember.

Rozemarijn werd vaak verwerkt in trouwboeketten, als teken van trouw. In de middeleeuwen verbrandde men rozemarijn (en ook jeneverbes) in Franse ziekenhuizen vanwege de desinfecterende werking – iets wat pas eeuwen later wetenschappelijk werd aangetoond.

In de 17e eeuw werd rozemarijn bekend dankzij het elixer van koningin Isabella van Hongarije, die op hoge leeftijd haar gezondheid en jeugdige kracht zou hebben herwonnen. Haar zelfgemaakte elixer bestond uit alcoholische aftreksels van rozemarijn, lavendel en polei.

WERKING OP LICHAAM EN GEEST

Zoals veel lipbloemigen werkt rozemarijn op het zenuwstelsel. Het stimuleert bij spierverzwakking, versterkt het geheugen en heeft een opbeurende werking bij neerslachtigheid. Ook werkt het gunstig op de bloedsomloop, heeft het een verwarmende, activerende invloed op het lichaam. Ze wordt ook  ingezet om de concentratie te verbeteren, de spijsvertering te ondersteunen en om spier- en gewrichtsvermoeidheid te verlichten. 

De plant is direct na het oogsten bruikbaar voor medicinaal gebruik. In het Middellandse Zeegebied kan men het hele jaar door oogsten. Er wordt gezegd dat de plant haar geneeskracht het best behoudt in wilde toestand; na overplanting in een tuin blijft ze wel mooi, maar zou ze een deel van haar medicinale eigenschappen verliezen. Zeker is dat het mediterrane klimaat gunstig is voor de ontwikkeling van de vluchtige oliën.

EXTRACTEN VAN ROZEMARIJN

Rozemarijn is verkrijgbaar in verschillende vormen:

Absolue: gemaakt met oplosmiddelen (vroeger vet, nu vaak hexaan of ethanol). Wordt vooral gebruikt in parfumerie vanwege de intense geur.

Destillaat: etherische olie en hydrolaat, verkregen via stoomdestillatie. De olie is sterk stimulerend en verwarmend; het hydrolaat is mild en verfrissend.

CO₂-extract: een zeer puur en volledig extract, dat ook vetoplosbare componenten en antioxidanten bevat. Ingezet in fytotherapie, voeding en cosmetica.

CHEMOTYPEN VAN ROZEMARIJN

Rozemarijn kent verschillende chemotypen (ct): varianten van dezelfde plant, waarvan de samenstelling beïnvloed wordt door bodem, hoogte en klimaat. Elk chemotype heeft een andere geur, werking en toepassingsgebied.

Wat ze allemaal gemeen hebben: een stimulerende werking, bevorderen van doorbloeding en slijmoplossende eigenschappen.

 Ct 1,8-cineol

Geur: kruidig, eucalyptusachtig
Werking: verwarmend, slijmoplossend, ontstekingsremmend, bloeddrukverhogend
Toepassing: bij luchtweginfecties met veel slijm, vermoeidheid, lage bloeddruk, moeite om op gang te komen
Inhoudsstoffen: 1,8-cineol (39–58%), kamfer (5–15%), α-pinene (12–30%)
Herkomst: Noord-Afrika, Portugal, Spanje

Ct kamfer

Geur: scherp, kruidig
Werking: pijnstillend, doorbloedingsbevorderend, stimulerend
Toepassing: bij reumatische klachten, kou in het lichaam, massageoliën
Inhoudsstoffen: kamfer (18–36%), 1,8-cineol (10–18%), α-pinene (10–18%)
Herkomst: Spanje, Kroatië, Noord-Italië

Ct verbenon

Geur: zacht kruidig, bloemig
Werking: antiviraal, schimmeldodend, leverondersteunend, huidherstellend
Toepassing: bij detox, huidregeneratie, lever- en galproblemen
Herkomst: Egypte, Corsica, Zuid-Afrika

VERDIEPENDE STAGE BIJ ‘IN DE KOPEREN KETEL’

Kennis delen én leren

Tijdens het destilleren deelde ik  mijn kruidenkennis. Ik vertelde onder andere hoe ik rozemarijn inzet, bijvoorbeeld als verwarmende olie bij Raynaud’s of andere doorbloedingsklachten en als hydrolaat in kamersprays of huidverzorging. Ik lichtte toe waarom ik rozemarijn wel of niet ergens zou toepassen – afhankelijk van de inhoudsstoffen en de beoogde werking.

Ook vertelde ik over mijn praktijk, waarin ik kruidenwandelingen combineer met mindfulness, bosbaden, kruidenceremonies gecombineerd met yoga en workshops – waaronder het maken van Japanse hydrolaten in mijn botanisch lab in Drenthe.

Tegelijkertijd leerde ik ook veel. Hoewel ik al enige ervaring heb met hydrolaten, kan ik qua destilleren nog veel leren. Catharina’s jarenlange ervaring, haar aandacht voor de kwaliteit van het kruidenmateriaal, haar gevoel voor timing, routineus werken en technische kennis van het stoomdestilleren gaven me waardevolle inzichten die je niet uit boeken haalt.

De oogst

Uit onze eerste batch van 5,1 kilo rozemarijntoppen haalden we ongeveer 22,5 ml etherische olie en 2300 ml hydrolaat. Het hydrolaat rook heerlijk: fris, warm en kruidig. Een echte weerspiegeling van het plantkarakter.

Ik ging naar huis met een fles hydrolaat in mijn tas én een hoofd vol inspiratie en nieuwe kennis. Het was een dag waarin leren, ervaren en delen op een natuurlijke manier samenkwamen.

Bronnen

Aromecum – drs. H. Rijpkema
De Herborist van Aalden* – Kim Voets
Gids voor Geneeskrachtige Planten – prof. dr. F.H.L. van Os
Herbal constituents – L. Ganora
IN DE KOPEREN KETEL / Dinkellab, Twente

Een kleine noot

Rozemarijn is prachtig, maar ook krachtig. Niet geschikt voor iedereen. Wees voorzichtig bij zwangerschap, jonge kinderen of hoge bloeddruk. Weet je niet zeker hoe je het moet gebruiken? Vraag een therapeut of arts om advies. Deze tekst is geen medisch voorschrift, maar bedoeld om te inspireren en informeren