MIJN FASCINATIE VOOR BIJVOET

Mijn fascinatie voor bijvoet begon toen ik op Instagram deze woorden las van @ancestral_embers:

“Worshipped by midwives. Mugwort (Artemisia douglasiana) has always been more than a plant. For centuries she was burned for protection, sipped for visions, and carried across thresholds of birth, death, and dream. Midwives, seers, and folk healers knew her as the dreamer’s herb. An ally of intuition and liminal spaces. So much so that she was suppressed, demonized, and nearly erased by church and state. Yet here she is. Still growing in ditches, in the cracks of sidewalks, even in the trimmed lawns of city parks (Yes, I’ve seen this!)

I’ve just recently finished a fresh new batch of Mugwort hydrosol. Available now in limited quantities. This is one of the gentlest yet most effective ways to connect with her spirit and medicine. And soon, I’ll be restocking my Mugwort Tallow Balm, currently infusing as I refine it to perfection. Potent, grounding, and deeply protective..this will return soon.

If Mugwort is calling you, now is the time to connect with her. Have you ever worked with Mugwort?
What was your experience like?”

Een dag later postte ze bij dit bericht:

“About half of my comments on this post disappeared overnight! Apparently IG fears mugwort too.”

Deze woorden zetten me aan het denken: waarom wordt mugwort (bijvoet) gevreesd, en waarom is het kruid tegelijkertijd zo geliefd? Ik besloot me te verdiepen in bijvoet, specifiek in Artemisia vulgaris, omdat Artemisia douglasiana — oftewel California mugwort, waar @ancestral_embers over schrijft — van nature niet in het wild voorkomt in Nederland, al duikt deze soort de laatste jaren wel steeds vaker op, zij het vooral bij toeval.

BIJVOET

Bijvoet (Artemisia vulgaris) is een veelzijdig kruid uit de composietenfamilie dat al eeuwen wordt gebruikt in kruidenkunde en volksgeneeskunde. Ze bevat actieve inhoudsstoffen zoals:

• Flavonoïden (antioxidanten)
• Essentiële oliën (aromatische verbindingen)
• Bitterstoffen (stimulerend voor spijsvertering)
• Thujon (stimulerend voor het zenuwstelsel en mild psychoactief)
• Cineol (ontspannend en ontstekingsremmend)

 Deze componenten dragen bij aan haar werking: bijvoet kan de bloedsomloop stimuleren, de spijsvertering ondersteunen, ontkrampend werken, lichte ontspanning bieden en soms de menstruatie stimuleren.

Daarnaast staat bijvoet bekend om haar invloed op dromen en bewustzijn; het kruid kan de helderheid van dromen verhogen en werd traditioneel gebruikt bij droomsessies. Haar familielid alsem (Artemisia absinthium) is sterker en minder geschikt voor frequent gebruik dan bijvoet.

Bijvoet wordt geliefd om haar vrouwelijke energie en wordt zowel voor fysieke effecten als voor psychische en spirituele toepassingen ingezet: bescherming, intuïtieve ontwikkeling en rituelen maken deel uit van haar rijke gebruikstraditie.

Overigens dankt ze haar naam vermoedelijk aan de Romeinen, die haar bladeren in hun sandalen legden om voetproblemen tijdens lange marsen van het legioen te voorkomen.

WAAROM WERD BIJVOET GEVREESD?

Bijvoet is een plant met een lange geschiedenis van gebruik door vrouwen die haar werking kenden en vertrouwden. Vroedvrouwen zetten haar medicinaal in: om de menstruatie te stimuleren, de bevalling te ondersteunen en het lichaam te helpen herstellen. In tijden waarin vrouwelijke kennis werd gemarginaliseerd, gaf bijvoet iets terug wat zelden werd toegestaan: regie over het eigen lichaam. 

Maar bijvoet was meer dan een geneeskruid. Ze werd vermoedelijk ook ritueel gebruikt — voor bescherming, geluk, bij reizen of in overgangsrituelen rond geboorte en dood. Ze werkte op het lichaam én op de geest, en stond bekend als droomplant: een poort naar het onbewuste, naar visioenen en intuïtieve inzichten.

Juist daar begon de angst.

Een kruid dat vrouwen kracht en invloed gaf. Dat het bewustzijn verruimde. Dat zich bewoog buiten de invloed van kerk en staat — dat werd al snel verdacht. Wat niet beheerst kon worden, moest worden onderdrukt.

Het demoniseren van bijvoet diende een doel:

• De autonomie van vrouwen en hun kennis moest onder controle blijven.
• Volksgeneeskunde en rituelen buiten de officiële kanalen werden verboden.
• Spirituele ervaringen die mensen onafhankelijk maakten, werden gevreesd.

En zo werd bijvoet bestempeld als heksenkruid. De vrouwen die haar gebruikten — vroedvrouwen, kruidvrouwen, zieners — werden vervolgd. Maar het kruid verdween nooit helemaal. Ze bleef groeien, llangs paden, op braakliggende grond en aan akkerranden,  stil aanwezig in het alledaagse landschap, als symbool van verboden wijsheid en vrouwelijke kracht die zich niet laat verdrijven.

MIJN EIGEN EXPERIMENTEN

Bijvoet branden

Mijn nieuwsgierigheid naar de werking van bijvoet was gewekt. Ik ging het kruid oogsten en drogen om te gebruiken als smudge en infusie. Daarnaast maakte ik een hydrolaat (destillaat).

Bijvoet oogst je idealiter tussen juli en begin september, het liefst laat in de ochtend, wanneer de dauw is opgedroogd. Je gebruikt de bovengrondse delen: (bloeiende) toppen, bladeren en de dunnere, groene stengels.

Drogen kan in een droogmachine op 35–45 °C, gedurende 6 tot 12 uur, tot het kruid knispert. Bewaar het vervolgens luchtdicht, donker en koel.

Voor het hydrolaat gebruikte ik vers materiaal, zodat de vluchtige stoffen optimaal behouden blijven. Ik sneed de toppen, bladeren en dunne stengels in stukken en destilleerde ze in mijn Japanse distiller. Voor het slapen gaan nam ik  1 tot 2 theelepels (5–10 ml) hydrolaat verdund in een glas water van 200 ml.

Bijvoethydrolaat

MIJN ERVARINGEN (TOT NU TOE)

BIJVOET: SMUDGEN, INFUSIE EN HYDROLAAT

Smudgen

Het branden van bijvoet (smudge) in mijn slaapkamer gaf direct hoofdpijn. Meestal, als ik te dicht bij houtvuur of rook ben geweest, slaat mijn neus dicht, ruik ik een soort bloedlucht en begint mijn rechteroor te suizen en piepen. Ook kreeg ik last van rusteloze benen (restless legs) en sliep ik onrustig. Aan het eind van de nacht had ik wel een droom, maar geen fijne: mijn hond (die de dag ervoor was overleden) raakte uit mijn zicht, een man uit mijn groep kreeg een ongeluk (ik ben ook reisbegeleider), en ik zag bepaalde verschijningen door mijn slaapkamer lopen. Kortom: geen ontspannende nacht met mooie dromen..

Infusie en hydrolaat

Infusie (’thee’): heet water over gedroogde bladeren en bloemen, 5–10 minuten laten trekken. Licht bitter, aardend, ondersteunt de spijsvertering en heeft een rustgevende werking bij milde nervositeit.

Hydrolaat: 110 g verse bijvoet (bloemen, bladeren, dunne stengels) op 500 ml water → levert 150 ml hydrolaat op.

Geur: salieachtig, hooi-achtig, met licht zoet-zurige tonen.
Smaak: kruidig, bloemig en licht bitter.
Het hydrolaat werkt subtiel op de zintuigen, huid en het energetische/lichamelijke gevoel.

 Die nacht kon ik opnieuw moeilijk in slaap vallen. De rusteloze benen keerden terug en ik voelde de vermoeidheid van een gebroken nacht (het loze inbraakalarm hielp natuurlijk ook niet mee). Het effect van bijvoet op mijn dromen was intens, maar bracht geen ontspanning.

Disclaimer

Deze tekst is geen medisch voorschrift, maar bedoeld ter informatie en om persoonlijke ervaringen te delen. Bijvoet – net als andere kruiden – is niet voor iedereen geschikt. Sommige planten vragen om voorzichtigheid, vertrouwen en afstemming; soms moet je er eerst ‘vriendjes mee worden’, of nodigen ze je pas uit als je er klaar voor bent.

Gebruik bijvoet niet tijdens de zwangerschap, omdat ze baarmoederstimulerend kan werken. Wees ook voorzichtig bij jonge kinderen, mensen met epilepsie, leverproblemen, hormonale gevoeligheden of bij het gebruik van medicijnen. Gebruik dit kruid niet (langdurig) zonder begeleiding van een fytotherapeut of andere gekwalificeerde arts. Twijfel je over het gebruik? Raadpleeg dan altijd een deskundig therapeut of arts.

Bronnen

Oldoni AA, Bacchi AD, Mendes FR, Tiba PA, Mota-Rolim S. Neuropsychopharmacological Induction of (Lucid) Dreams: A Narrative Review. Brain Sciences. 2024;14(5):426.
Outdoor Apothecary. Traditional Uses of Mugwort.
Museum of Contraception and Abortion. Women’s Herbs and Health.
Art of the Root. Ethnobotanical Uses of Artemisia.
Deschampsia. Forbidden Plants and Female Power.
Judzentiene A, et al. Compositional Variability and Toxic Activity of Mugwort (Artemisia vulgaris) Essential Oils. Nat Prod Commun. 2016.
Casusrapport: Identification and Quantification of Thujone in a Case of Poisoning Due to Repeated Ingestion of an Infusion of Artemisia vulgaris L.
Natuurlijkerwijs.be
IVN.nl

Uitgebreidere bronnenlijst over bijvoet en historische context
The Herbal Medicine-Maker’s Handbook, James Green
Artemisia: The Genus Artemisia, Ülo Maiväli (ed.)
Women and Plants: Gender Relations in Biodiversity Management and Conservation, Shirley A. Whiteford et al. (eds.)
The Witch-Hunt in Early Modern Europe, Brian Levack
Herbal Rituals, Scott Cunningham
The Complete Herbal, Nicholas Culpeper
Plants For A Future (pfaf.org)